Hỏi đáp từ A đến Z về chặng đường từ 0,01 đến 11.000 USD của bitcoin

Kể cả những người tin tưởng hoàn toàn vào tương lai tươi sáng của bitcoin cũng cho rằng trong tương lai giá sẽ tiếp tục biến động điên rồ.

Mức giá khởi điểm của đồng tiền số bitcoin – từ năm 2010 – là 0,01 USD, tức chưa đến 1 cent chứ đừng nói 1 USD. Ngày 29/11 vừa qua, giá bitcoin lên cao nhất mọi thời đại, vượt mốc 11.000 USD. Từng được coi là “ốc đảo” của những kẻ say mê lập trình với những ý tưởng kỳ dị, người theo chủ nghĩa tự do và những tay buôn lậu, giờ đây bitcoin vừa nhận được hàng trăm triệu USD từ các quỹ đầu cơ, là chủ đề hot nhất trên thị trường tài chính.

Đà tăng giá gần đây của bitcoin là 1 quả bong bóng khổng lồ? Hay đó là sự thừa nhận muộn màng của giới tài chính về những đồng tiền đặc biệt được gọi là cryptocurrencies (tạm dịch: tiền được mã hóa) hay về dạng thức kỹ thuật số của tiền tệ? Không ai có thể biết trước câu trả lời, nhưng có lẽ ở thời điểm hiện tại ít ai có thể làm ngơ trước bitcoin. Vậy thì bitcoin là gì? Và tại sao giá của nó lại tăng mạnh đến vậy?

1. Chính xác thì bitcoin là gì?

Đây là 1 dạng tiền tệ đặc biệt: bạn không thể nắm chặt nó trong tay. Bitcoin cũng không được hầu hết các cửa hàng ngoài đời thực chấp nhận, không được phát hành hay hậu thuẫn bởi 1 Chính phủ như những đồng tiền khác.

Cốt lõi của bitcoin và các đồng tiền số tương tự là các bộ giao thức (protocols) sản sinh các mật mã số (digital tokens) và theo dõi các giao dịch theo cách mà rất khó để làm giả hoặc sử dụng lại các token. 1 đồng bitcoin chỉ có giá trị khi người dùng đồng ý rằng nó có giá trị.

2. Hệ thống bitcoin xuất phát từ đâu?

Những thông tin đầu tiên giới thiệu về bitcoin được viết trong 1 tài liệu xuất bản năm 2008 bởi 1 người (hoặc 1 nhóm người) sử dụng bút danh Satoshi Nakamoto. Cho đến nay danh tính của Satoshi Nakamoto vẫn là 1 bí ẩn dù một vài người được cho hoặc tự nhận là Nakamoto.

Các tựa game online đã sử dụng tiền ảo từ lâu nay, nhưng bitcoin đặc biệt ở ý tưởng đằng sau nó. Đó chính là ý tưởng về blockchain , 1 sổ cái trực tuyến được phân phối rộng rãi ghi lại các giao dịch bitcoin.

3. Blockchain hoạt động như thế nào?

Hãy nghĩ về những điều sẽ xảy ra khi bạn thực hiện giao dịch chuyến tiền online thông qua 1 ngân hàng. Ngân hàng xác nhận bạn có tiền, trừ đi số tiền bạn muốn chuyển, sử dụng bút toán kép để ghi nợ ở tài khoản này đồng thời ghi có ở tài khoản khác. Bạn có thể nhìn thấy kết quả nếu đăng nhập vào tài khoản của mình, nhưng giao dịch này được kiểm soát bởi ngân hàng. Bạn tin ngân hàng sẽ chuyển đúng số tiền, và ngân hàng cũng đảm bảo rằng bạn không thể tiêu số tiền đó thêm 1 lần nữa.

Blockchain là cơ sở dữ liệu có thể thực hiện được chức năng theo dõi này mà không cần đến ngân hàng hay bất cứ cơ quan tập trung nào.

4. Ai thực hiện chức năng ngân hàng của bitcoin?

1 mạng lưới phi tập trung. Các giao dịch bitcoin có thể được thực hiện thông qua những website cung cấp ví điện tử sẽ liên tục upload dữ liệu lên hệ thống. Các giao dịch mới được gộp lại thành 1 khối (block) và truyền trực tiếp đến hệ thống để được xác nhận bởi “thợ đào bitcoin”.

5. Ai là thợ đào bitcoin?

Bất kỳ ai, miễn là bạn có những chiếc máy tính thật sự nhanh, rất nhiều điện và ham thích việc giải những câu đố. Dữ liệu trong mỗi khối được mã hóa bởi công thức chỉ có thể được mở khóa bằng thao tác đoán “thử và sai” (trial-and-error guessing) trên quy mô khổng lồ. Các thợ mỏ cần đến dàn máy tính siêu mạnh vì họ phải cạnh tranh để trở thành người đầu tiên giải được mật mã. Nếu câu trả lời của 1 thợ mỏ được xác minh bởi những người khác, dữ liệu sẽ được thêm vào chuỗi các block dữ liệu và thợ mỏ được thưởng bằng chính đồng bitcoin vừa được phát hành.

6. Hệ thống này ngăn chặn gian lận bằng cách nào?

Bởi vì mỗi block đều chứa dữ liệu kết nối với block trước đó, sử dụng lại 1 đồng bitcoin cũng đồng nghĩa lặp lại nhiều dữ liệu trong chuỗi. Bên cạnh đó, vì các thợ mỏ cạnh tranh với nhau, mỗi bước đều phải được xác minh.

7. Có phải bitcoin từng được ưa chuộng bởi những kẻ buôn ma túy?

Đúng, khi sức hấp dẫn lớn nhất của bitcoin là tính ẩn danh. Cho đến ngày nay các website buôn lậu từ vũ khí đến ma túy vẫn chi trả bằng bitcoin. Nổi tiếng nhất là chợ đen có quy mô 1,2 tỷ USD Silk Road đã buộc phải đóng cửa năm 2013 do vi phạm pháp luật. Tuy nhiên những tên tội phạm khác đã sớm thay thế Silk Road.

Chủ nhân giải Nobel Kinh tế Joseph Stiglitz mới đây đã nói rằng cần phải đặt bitcoin “ra ngoài vòng pháp luật” vì nó được thiết kế để trốn tránh luật pháp và “không đem lại bất cứ công dụng hữu hiệu nào cho xã hội”.

8. Điều gì đã thay đổi?

Danh tiếng của đồng bitcoin đã cải thiện rất nhiều, một phần là bởi số vụ trộm quy mô lớn đã giảm đáng kể. Năm 2014, một lượng lớn bitcoin đã bị đánh cắp khỏi sàn Mt.Gox và gây chấn động, khiến giá bitcoin giảm mạnh. Dù vẫn còn là 1 vấn đề gây lo ngại, mức độ an ninh đã được nâng lên.

Đồng thời nhiều công ty tài chính và công nghệ ngày càng quan tâm nhiều hơn đến blockchain, nhìn nhận đây là 1 ý tưởng tách biệt hẳn khỏi đồng bitcoin.

9. Sức hấp dẫn của blockchain là gì?

Những người hào hứng với blockchain cho rằng đây là 1 cách thức hoàn toàn mới sẽ thay đổi hoàn toàn hoạt động kinh doanh trên mọi lĩnh vực. Chi phí sẽ giảm xuống vì không còn cần đến 1 cơ quan trung gian tập trung làm công việc theo dõi các giao dịch sau đó thu phí. Các ngân hàng và sàn giao dịch chứng khoán mới đây đã đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ blockchain. Các nhà bán lẻ như Wal-Mart cũng đang thử nghiệm sử dụng blockchain để đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Thậm chí có đồn đoán cho rằng các NHTW sẽ phát hành đồng tiền chính thức dựa trên công nghệ blockchain.

Và những dạng thức mới của blockchain đã nổi lên, mà nổi tiếng nhất là nền tảng ethereum với các hợp đồng thông minh. Tuy nhiên dù hiện nay trên thị trường tiền số đã xuất hiện vô vàn cái tên, bitcoin vẫn là đồng tiền nổi tiếng nhất, tỏ ra đáng tin cậy nhất và có giá trị nhất trong mắt những người muốn đặt cược vào tiềm năng của blockchain.

10. Tại sao bitcoin tăng giá mạnh đến vậy?

Các nhà đầu tư mới đã giúp giá bitcoin tăng 11 lần kể từ đầu năm đến nay. CME Group và 2 sàn giao dịch khác vừa được bật đèn xanh để cung cấp hợp đồng tương lai bitcoin, khiến đồng tiền này càng hấp dẫn hơn. Việc nguồn cung bitcoin là hữu hạn cũng làm tăng nỗi sợ của một số nhà đầu tư rằng mình đang bỏ lỡ cơ hội nghìn năm có một. Hôm 29/11 vừa qua, sàn Coinbase đã rơi vào tình trạng không thể truy cập trong chốc lát khi lượng truy cập tăng gấp 2 – 3 lần thông thường vì có quá nhiều người đăng ký mới tài khoản. Hàng tuần đều có vài quỹ đầu cơ tập trung vào tiền số ra đời, và hiện con số đã vượt quá 100. Hầu hết đều đầu tư ít nhất là một phần ngân quỹ vào bitcoin.

11. Đây có phải là 1 bong bóng?

Có thể. Một số người, mà nổi bật nhất là CEO JPMorgan Chase – Jamie Dimon – gọi bitcoin là “trò lừa đảo”. Tuy nhiên chính ngân hàng của ông cũng đang tính đến chuyện cung cấp hợp đồng bitcoin tương lai cho khách hàng. Nhà quản lý quỹ Mike Novogratz gọi tiền số là “bong bóng lớn nhất trên đời” nhưng đã mở ra 1 quỹ 500 triệu USD đầu tư vào các loại tiền số.

Giá bitcoin có thể được dự đoán sẽ tăng gấp đôi nhưng cũng được cho là sẽ quay trở về con số 0, câu trả lời phụ thuộc vào chuyện người bạn hỏi là ai.

12. Làm thế nào để mua hoặc đầu tư vào bitcoin?

Có khá nhiều cách, với những rủi ro khác nhau. Có thể mua trực tiếp từ các sàn giao dịch như Coinbase. Những nhà đầu tư chuyên nghiệp hơn một chút có thêm lựa chọn đầu tư vào những quỹ dõi theo giá bitcoin như Bitcoin Investment Trust. Đặc biệt, chỉ 2 tuần nữa nhà đầu tư có thể mua hợp đồng tương lai bitcoin và có thể sau này còn là ETF bitcoin, một khi các nhà quản lý cảm thấy thoải mái hơn với ý tưởng này.

Tuy nhiên hãy cẩn thận trước các rủi ro. Kể cả những người tin tưởng hoàn toàn vào tương lai tươi sáng của bitcoin cũng cho rằng trong tương lai giá sẽ tiếp tục biến động điên rồ. Nhưng dù sao thì đừng quên rằng những người thông minh vẫn có thể kiếm được tiền kể cả khi thị trường sụp đổ!